پست نوین در این گزارش به بررسی ضرورت و اهمیت توسعه دسترسی خدمات و محصولات UPU برای فعالان پستی بخش خصوصی و اپراتورهای غیرمنتخب و همچنین زمینههای راهبردی این تصمیمسازی و تصمیمگیری در اتحادیه جهانی پست پرداخته است.
توسعه دسترسی به خدمات و محصولات UPU برای طیف وسیعتری از بازیگران صنعت پست، تنها راه برقرارماندن یک نظام سراسری، کارآمد و تابآور پستی در سراسر جهان است که بتواند استانداردهای مورد نیاز شهروندان جهان امروز را برآورده سازد. دورانی که تکیه بر انحصار یک اپراتور پستی در هر کشور، تضمینکننده صحت و پایداری عملکرد شبکه پستی در سطح ملی و بینالمللی باشد، دیگر تمام شده است.
رویکردهای جدید اتحادیه جهانی پست برای تامین دسترسی طیف وسیعی از بازیگران صنعت پست به زیرساختهای خدماتی این مجموعه، آغازگر راهی است که ثبات، انعطافپذیری و رشد پایدار شبکه پستی در مقیاس بینالمللی را تضمین خواهد کرد.
اتحادیه جهانی پست، حدود 150 سال پیش برای پشتیبانی از ایجاد و توسعه یک شبکه فراگیر و جهانی خدمات پستی تشکیل شد؛ اما ظهور اینترنت و فناوریهای ارتباطات دیجیتال، منطق اقتصادی صنعت پست را دگرگون کرد و به این ترتیب منطق وجودی اتحادیه جهانی پست نیز، نیاز به بازنگری و تغییر پیدا کرد.
اقتصاد جهانی و ارتباطات مدرن، مبتنی بر حذف موانع تجارت آزاد در بازار هستند؛ موانعی همچون کارتلهای انحصاری یا مقرراتی که حق ورود بازیگران تازه به یک بازار را محدود میسازد. برای بیشتر کشورهای عضو اتحادیه، این به معنای مجاز شدن طیف وسیعتری از بازیگران پستی این کشورها، برای استفاده از شانس پیوستن به شبکه اتحادیه جهانی پست است.
به همین منظور اتحادیه جهانی پست، بنا داشت تا در آذرماه امسال، در برن سوئیس با حضور و مشارکت فعالان اقتصادی و حاکمیتی صنعت پست و همچنین نهادهای نماینده جامعه مدنی، موضوع سیاستگذاری و مقرراتگذاری برای افزایش دسترسی به زیرساختها و محصولات و خدمات این اتحادیه را به بحث و بررسی بگذارد. حالا با به تعویق افتادن اجلاس، برای روشن شدن تصمیمات و اقدامات عملی UPU در این زمینه، باید تا اوایل اسفند 98 منتظر بمانیم.
اولین گامها برای ایجاد دسترسی
اتحادیه جهانی پست به تازگی مطالعاتی را آغاز کرده که موضوع آن، شرایط دسترسی اپراتورهای غیرمنتخب (non-designated operator) به کدهای مرکز پردازش بینالمللی مراسلات پستی و سایر محصولات این سازمان است. پرواضح است که این دسترسی آزادانه برای تعداد کثیری از اپراتورهای غیرمنتخب باید همراه با یک الگوی تنظیمگری و مقرراتگذاری مناسب باشد که حفظ شفافیت و کارایی را در شبکه فراگیر پست جهانی تضمین نماید.
UPU همچنین خدمات و محصولات خود را مورد بررسی قراردادهاست تا ریسک و فایده ارائه دسترسی به این محصولات و خدمات، برای طیف وسیعتری از بازیگران پستی و ذینفعان بیرونی صنعت را، مورد ارزیابی قرار دهد و تعیین کند که چه مقرراتی بر محصولات و خدماتی که قرار است در معرض دسترسی عمومیتر بازیگران صنعت پست قرار بگیرند، اعمال خواهد شد.
اتحادیه جهانی پست به دنبال طراحی برنامه عملیاتی و ترسیم نقشه راهی است که ضمن جلب مشارکت طیف وسیعتری از بازیگران صنعت پست و ذینفعان بیرونی این صنعت، نقاط قوت سنتی اتحادیه یعنی استقلال و بیطرفی را حفظ و کیفیت و کارایی خدمات پستی در شبکه جهانی را تضمین نماید.
پیش از این، به موازات توسعه معاهدات دو و چندجانبه میان اپراتورهای منتخب در صنعت پست، این اپراتورها، معاهدات دو و چند جانبه متعددی را با طیف وسیعتری از بازیگران بخش خصوصی منعقد کردهاند.
در این وضعیت چندان جای تعجب نیست که با موج فزایندهای از درخواستهای فعالان صنعت تحویل و حمل، اپراتورهای پستی غیرمنتخب و نیز طیفی از ذینفعان بیرونی صنعت، برای پیوستن به شبکه اتحادیه جهانی پست و دسترسی به خدمات و زیرساختهای این اتحادیه مواجه باشیم.
ایجاد چنین دسترسیهایی برای طیف وسیعی از فعالان و ذینفعان صنعت پست، در نهایت موجب بهرهمندی مصرفکنندگان و کسبوکارهای مشتری سرویس خدمات پستی، از سرویسهای یکپارچه متنوعتر و با کیفیتتر در مقیاس جهانی خواهد شد.
خدمات و محصولات اتحادیه جهانی پست، بر اساس دو مفروض اساسی بیطرفی و تعامل با یک اپراتور در یک محدوده سرزمینی واحد، طراحی و عرضه شدهبود؛ اما امروز، با هدف رسیدن به عمق بیشتری از تعامل و ارتباط در شبکه خدمات پستی، که شاهد حضور و فعالیت طیف وسیعی از بازیگران نوظهور است، دسترسی به این خدمات و محصولات، باید برای بازیگران جدید نیز فراهم شود.
اپراتورهای پستی غیرمنتخب، امروزه بخش جداییناپذیری از زنجیره ارزش شبکه ارتباطات پستی هستند و اصول حکمرانی اتحادیه جهانی پست، باید برای تضمین دسترسی این بازیگران به خدمات و محصولات اتحادیه مورد بازنگری مجدد قرار بگیرد.
عبور از انحصار
ارتباطات و اتصالات بینالمللی در شبکه جهانی پست، دیگر ناشی از رابطه انحصاری میان اپراتورهای منتخب پست کشورها نیست و شبکهها و شراکتهای موازی با فعالان غیرمنتخب، در شبکه بینالمللی پست در حال ظهور و توسعه است.
اینترنت و تجارت الکترونیکی، در حال جهانیسازی تجارت هستند و در این جریان، اپراتورهای منتخب پستی، هر چند نقش عمده و ارزشمندی در خدمات ارسال و تحویل مرسولهها ایفا میکنند؛ اما دیگر نقش آفرین انحصاری این عرصه نیستند و تامین دسترسی اپراتورهای غیرمنتخب و سایر فعالان اکوسیستم پستی به خدمات و محصولات اتحادیه جهانی پست، روند یکپارچهسازی زیرساختهای تبادلات فیزیکی، مالی و اطلاعاتی، میان فعالان صنعت در سراسر جهان را بیش از پیش تقویت خواهدکرد.
چشمانداز و دورنما
پیش از این در اجلاس استانبول اتحادیه جهانی پست (2016)، راهبردهای توسعه دسترسی به خدمات و محصولات اتحادیه ظرف چهار سال پس از آن، بررسی و تعیین شده بود. این راهبردها در اجلاس 2020 میتواند مورد بازنگری قرار بگیرد.
راهبرد تدوین شده در نشست استانبول شامل سه محور اساسی بود که جهت و چشم انداز حرکت و همگامی در مسیر ایجاد سه تغییر اساسی در اکوسیستم پستی جهان را ترسیم میکرد. این محورها عبارتند از:
- تقویت و توسعه و پیشبرد رویکردهای نوآورانه در صنعت پست، نه بعنوان یک رویکرد زینتی یا تجملی، بلکه بعنوان یک نیاز واقعی برای همه ذینفعان.
- رسیدن به نقطه تحقق کامل یکپارچگی شبکههای (پستی و لجستیکی) در سطح ملی و منطقهای و بینالمللی.
- ظرفیت استثنایی و منحصر به فرد این صنعت برای تعامل با مردم، بازیگران اقتصادی و نهادهای عمومی در مقیاس حاکمیتی، به خوبی برای حکمرانان، بازیگران توسعهای و نهادهای بینالمللی، تبیین شود.
تازه واردها چه کسانی هستند؟
ذینفعانی که اتحادیه جهانی پست قصد دارد دسترسی به محصولات و خدمات خود را به آنها گسترش دهد، محدود به اپراتورهای غیرمنتخب صنعت پست نیستند. فعالان خدمات زنجیره تامین، گمرکات، خطوط هوایی و سایر فعالان حمل و نقل و حتی نهادهای مسئول در حوزه امنیت مرزی بعنوان بخشی از بازیگران صنعت پست، بر اساس سیاستهای جدید اتحادیه، امکان استفاده از زیرساختها، محصولات و خدمات این نهاد بینالمللی را پیدا خواهند کرد.
اتحادیه جهانی پست، همچنین قصد دارد تا در جهت چابکسازی و ارتقای انعطافپذیری شبکه پست بینالمللی، برای برخی از مشتریان بزرگ صنعت پست (big mailers) امکان دسترسی مستقل به خدمات و محصولات اتحادیه جهانی پست را فراهم کند. این دسترسی مستقل، ممکن است به طور مستقیم از طریق زیرساختهای اطلاعاتی و ارتباطی اتحادیه ایجاد شود یا بواسطه اپراتورها و فعالان پستی ملی، برای این گروه از ذینفعان بیرونی تامین شود.
جزئیات تصمیمگیری در مورد این مسائل قرار بود در اجلاسی که آذرماه امسال در برن سوئیس با حضور نمایندگان عالیرتبهای از نهادهای بینالمللی مرتبط، رگولاتورهای پستی کشورهای عضو، اپراتورهای منتخب و فعالان شاخص بخش خصوصی صنعت پست در کشورهای عضو و همچنین نهادهای نماینده جامعه مدنی مورد بررسی قرار بگیرد؛ اما با به تعویق افتادن این اجلاس برای دیدن آنچه روی خواهد داد و تصمیمات نهایی اتحادیه، باید تا اوایل اسفند منتظر بمانیم.