در قسمت اول این یادداشت به بررسی مسیر رشد کسب و کارهای سفارشگردانی و عوامل موثر بر آن و همچنین رابطه توسعه این صنعت و تغییرات ساختار ارزش پیشنهادی کسب و کارهای خرده فروشی پرداختیم. در این قسمت الگوهای ارائه خدمات سفارشگردانی و فرصتهای رشد موجود در صنعت را بیشتر مورد بررسی قرار میدهیم.
اقیانوس سرخ سفارشگردانی b2b
رایجترین سرویس ارائه شده از سوی فعالان خدمات سفارشگردانی و لجستیک طرف ثالث، که در پرسشنامه 3PL Central مورد بررسی قرار گرفتهاند، خدمات B2B است. مطابق این پرسشنامه 82 درصد فعالان خدمات سفارشگردانی و لجستیک طرف ثالث، سرویسهایی را ارائه میدهند که در واقع نقش واسطه در مدیریت بهینه زنجیره تامین و نظام فروش B2B شرکتها را ایفا میکند.
میتوان حدس زد که وفاداری مشتریان تجاری و سهولت مدیریت ارتباطات سه جانبه خدمات سفارشگردانی و لجستیک طرف ثالث، در شرایطی که هر سه طرف نگاه فنی و حرفهای به موضوع دارند (و مصرفکنندۀ نهایی در میان نیست) ارائه این دست خدمات را برای شرکتهای سرویسدهنده جذابتر و سادهتر میکند.
پیش از این در پستنوین به این نکته اشاره کرده بودیم که سرعت رشد خدمات پست لجستیک B2B، به حدود نصف سرعت رشد میانگین تولید ناخالص جهانی و نصف سرعت رشد صنعت در بخش مصرفکنندۀ نهایی رسیده است. در نظر گرفتن این نکته در کنار علاقه و حضور گسترده فعالان سفارشگردانی و لجستیک طرف ثالث در بخش B2B، این بخش را تبدیل به اقیانوس قرمز صنعت کرده است.
اقیانوس آبی سفارشگردانی
پیش از این اشاره کردیم که در بین صنایع گوناگون به نظر میرسد که خردهفروشی، صنایع دارویی، مکملهای غذایی و پوشاک بیشترین فرصت رشد را برای کسب و کارهای سفارشگردانی و لجستیک طرف ثالث فراهم کردهاند. البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که پیشنهاد خدمات مبتنی بر تجارت الکترونیکی در 71 درصد بنگاههای فعال در این این حوزه و پیشنهاد خدمات B2C در حدود 60 درصد شرکتهای ارائه دهنده سرویسهای فولفیلمنت و لجستیک طرف ثالث، که عمدتا به حوزۀ خردهفروشی مربوط میشود، رقابت در این بخش را نیز سخت و سنگین کرده است.
به نظر میرسد اقیانوس آبی شرکتهای خدمات پردازش سفارش، ارائه سرویس تجارت الکترونیکی با کانال فروش فراگیر (omnichanel) است. تنها 25 درصد شرکتهای فولفیلمنت این خدمات را ارائه میدهند که احتمالا ناشی از پیچیدگی زیرساختها و فرآیندهای مورد نیاز برای اجرایی کردن موفقیتآمیز عملیات این خدمت است. از سوی دیگر، بنابر یافتههای پژوهش 3PL Central، بیشتر شرکتهای ارائه دهنده سرویس کانال فروش فراگیر در زمره شرکتهای دارای رشد سریع صنعت سفارشگردانی طبقهبندی میشوند.
با این اوصاف، به نظر میرسد ارائه خدمات سفارشگردانی در زمینه تجارتالکترونیکی و با اتکا بر کانالهای فروش فراگیر را بتوان اقیانوس آبی خدمات پردازش سفارش و لجستیک طرف ثالث دانست.
البته به نظر میرسد در شرایط حاضر، رقابت جزو مسائل پر اولویت صنعت سفارشگردانی نباشد و بیشتر فعالان صنعت شانه به شانه یکدیگر مشغول فتح بازارهای جدید باشند. این مطلب را میتوان در آمار رشد شرکتهای فعال در این صنعت به وضوح مشاهده کرد. بر اساس آمار به دست آمده از این پژوهش در نیمه اول سال 2020، حدود 79 درصد شرکتهای فولفیلمنت بررسی شده، رشد در حجم بازار را تجربه کردهاند.
محدودیت فضای انبار، چالش اساسی سفارشگردانی
پیشبینی میشود در سال 2021 همچنان تقاضا برای دریافت خدمات سفارشگردانی رو به افزایش باشد. البته موانع مهمی هم پیش روی این توسعه وجود دارد که مهمترین آنها محدودیت فضای انبارهاست.
77 درصد شرکتهای فولفیلمنت بررسی شده در این گزارش، کمتر از 5 انبار در تمام شبکه خود دارند و 62 درصد آنها کمتر از 23 هزار متر انبار در اختیار دارند.
این محدودیت وقتی بیشتر به چشم میآید که در نظر بگیریم شرکتهای پست لجستیک و خرده فروشیهای الکترونیکی بزرگ برای ارائه خدمات مطلوب به مشتریان، هر روز بیشتر از دیروز به یک شبکه مویرگی از انبارها و مراکز سفارشگردانی کوچک در قلب جغرافیای بازار هدف خود وابسته میشوند.
در ایران نیز قیمت غیرتعادلی زمین در طول سالهای گذشته، به ویژه در کلانشهرها، سبب شده است محدودیت دسترسی به فضای انبار یکی از مهمترین موانع رشد شرکتهای خدمات سفارشگردانی باشد.
پیش از این در پستنوین به کاربرد فناوریهای رباتیک در استفاده بهینه از فضای انبار، به ویژه در خدمات سفارشگردانی اشاره کردهایم و گفتیم هزینههای سنگین تامین فضای فیزیکی انبار میتواند توجیه اقتصادی مناسبی برای سرمایهگذاری در توسعه فناوری رباتیک مورد نیاز مراکز پردازش سفارش ایجاد کند.