بروز بحران ناشی از پاندمی کووید 19 یک ارتباط دو سویه با موضوع تحول دیجیتال، به‌خصوص در صنعت لجستیک و نظام مدیریت زنجیرۀ تأمین داشت. پست نوین در این یادداشت به بررسی مهم‌ترین فناوری‌های دخیل در تحول دیجیتال صنعت لجستیک و مدیریت زنجیرۀ تأمین می‌پردازد.

تحول دیجیتالی مدت‌هاست که از محدودۀ کسب‌وکارهای فناوری اطلاعات قدم به بیرون گذاشته است. امروز، حتی سخت‌افزاری‌ترین بخش‌های نظام تولید و تجارت نیز در حال تجربۀ تحولات عمیق ساختاری برای سازگار شدن با مقتضیات تحول دیجیتال در اقتصاد هستند. بخش‌هایی مانند زنجیره تأمین، تولید، لجستیک و حمل‌ونقل، در حال حاضر، با تغییراتی شدید با هدف سازگاری با فناوری‌های جدید مواجه هستند.

بروز بحران ناشی از پاندمی کووید 19 یک ارتباط دو سویه با موضوع تحول دیجیتال، به‌خصوص در صنعت لجستیک و نظام مدیریت زنجیرۀ تأمین داشت.
از یک ‌سو بروز این پاندمی روند پیوستن فعالان صنعت لجستیک و مدیریت زنجیرۀ تأمین به امواج نوآوری و تحول را از طرق مختلف تسریع و تسهیل کرد و از سوی دیگر، این بحران نشان داد که ما برای حفظ پایداری زنجیرۀ تأمین و ادامۀ عملکرد طبیعی تولید و تجارت در صورت بروز بحران‌های مشابه تا چه حد به سرمایه‌گذاری در این فناوری‌ها نیازمندیم.
پست نوین در این یادداشت به بررسی مهم‌ترین فناوری‌های دخیل در تحول دیجیتال صنعت لجستیک و مدیریت زنجیرۀ تأمین می‌پردازد.


پرینت سه‌بعدی
حدود 20 سال از عمر پرینت سه‌بعدی می‌گذرد؛ اما این فناوری تنها در همین اواخر به‌صورت گسترده در بازارها جایگاه خود را یافته است. این فناوری به شرکت‌ها امکان می‌دهد که خودشان به‌طور مستقل و بی‌واسطه ابزارها یا محصولاتی خاص را با استفاده از موادی تخصصی تولید کنند و به این ترتیب، هزینه‌هایشان را کاهش دهند. این کار به معنی استقلال زنجیرۀ تأمین و صنایع تولیدی و هم‌چنین کاهش زمان تحویل و حذف نیاز به انبار کردن تعداد زیادی محصول در انبارها خواهد بود.

پرینت سه‌بعدی یک زبان بین‌المللی است؛ به این معنی که می توان  هر فایلی را به صورت الکترونیکی از هر جایی فرستاد و سپس  آن‌ها به‌صورت محلی چاپ کرد. در نتیجه، با چاپ فوری هر فایل درخواستی، هزینه‌های ساخت و نگهداری انبارها هم کاهش می‌یابند. این رویکرد برای بخش‌های تولید و زنجیرۀ تأمین فقط تأثیرات مثبت دارد و مزایای گسترده‌ای مثل ایجاد ریسک کمتر، کنترل بیشتر یا افزایش چرخۀ حیات محصول را نیز به هم‌راه می‌آورد.

موضوع خواص مکانیکی قطعات تولید شده با این روش هنوز نیازمند ارتقا و بهبودهای چشم‌گیری است؛ اما دقت بالا در تولید، امکان به‌روزرسانی فوری تغییرات، امکان تولید سفارشی و کاهش ذخایر احتیاطی مورد نیاز برای مدیریت ریسک کمبود قطعات لازم برای نظام تولید پتانسیل ارزش‌آفرینی چشم‌گیری را برای این فناوری ایجاد می‌کنند.

در نگاه اول ممکن است این فناوری را به چشم رقیبی برای شرکت‌های خدمات لجستیک و مدیریت زنجیرۀ تأمین ببینیم که به‌صورت سنتی قطعات را از محل تولید به نشانی خریدار حمل می‌کردند؛ اما واقعیت این است که ایجاد مراکز بزرگ و مجهز به آخرین فناوری‌های چاپ سه‌بعدی در هاب‌‌های صنعتی می‌تواند استفاده از این زیرساخت‌ها را به‌صورت اشتراکی برای مجموعه‌ای از واحدهای صنعتی فراهم آورد و به این وسیله، سرعت این تحول و سازگار شدن مصرف‌کنندگان با آن را افزایش دهد.
در مقایسه با وضعیتی که هر واحد تولیدی، خود به‌طور مستقل و بی‌واسطه از سیستم‌های پرینت سه‌بعدی برای تأمین نیازهایش استفاده می‌کند، در این سناریو، نسل جدیدی از شرکت‌های مدیریت زنجیرۀ تأمین با تکیه بر فناوری پرینت سه‌بعدی در نقش یک تولید کنندۀ سفارشی و ارائه ‌دهندۀ خدمات گام آخر تحویل ظاهر می‌شوند.
تجمیع سفارش‌ها امکان کاهش سطح ذخیرۀ احتیاطی مواد اولیه و سرشکن کردن هزینه‌های خرید و نگهداری دستگاه‌های پرینت سه‌بعدی را فراهم می‌آورد.

 
تحویل با پهپاد
پهپاد، یک وسیلۀ پروازی بدون سرنشین است که امکان کنترل از راه دور یا پرواز مستقل را با استفاده از مسیرهای پروازی برنامه‌ریزی‌ شده دارد. پیچیدگی فرایندهای تعمیرات و نگهداری و مسائل مربوط به مدیریت حریم هوایی تا سال‌ها موانعی جدی در حوزۀ رشد سهم پهپادها در صنعت لجستیک ایجاد کرده بودند.
اما با رشد روزافزون حوزۀ تجارت الکترونیکی و هم‌چنین افزایش اهمیت انعطاف‌پذیری در مدیریت زنجیرۀ تأمین، استفاده از پهپادها روزبه‌روز بیشتر به‌ عنوان یک گزینۀ جدی به‌ خصوص در بخش خدمات گام آخر تحویل مطرح می‌شود.
در صورتی‌ که مقیاس تقاضا برای استفاده از خدمات پهپادها در شبکه‌های لجستیک به سطح قابل قبولی برسد، صرفۀ ناشی از مقیاس قیمت خدمات، تعمیرات و نگهداری آن‌ها را مقرون ‌به ‌صرفه خواهد ساخت. هم‌چنین گسترش و پیشرفت فناوری هوش مصنوعی که هدایت ایمن این پرنده‌ها را هر روز آسان‌تر از دیروز می‌سازد و نیز توسعۀ امکانات پایش مستمر وضعیت ترافیک هوایی، البته با اتکا به رشد و ارزان‌ قیمت شدن ظرفیت پردازش اطلاعات، تا حد زیادی نگرانی‌های مربوط به مدیریت حریم هوایی را نیز برطرف خواهند ساخت.
بزرگ‌ترین مزیت پهپادها در آن است که در مقایسه با سیستم حمل‌ونقل جاده‌ای که معمولاً ترافیک و بار کاری بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد، بسیار سریع‌تر عمل می‌کنند.
در حال حاضر، پهپادها در حال باز کردن جای خود در بخش زنجیرۀ تأمین هستند. در آیندۀ نزدیک، بسیار احتمال دارد که پهپادها به خدمات تحویلی جدید برای بسته‌های کوچک، هم در شهرهای پرترافیک و هم در مناطق دور افتاده، تبدیل شوند. آن‌ها هزینۀ حمل‌ونقل را کاهش می‌دهند و در عین حال به دلیل سرعت و دقت بسیار بالای خود، زنجیرۀ تأمین را هم به‌شدت کارآمد می‌کنند.
 

بلاکچین (Blockchain)
اهمیت فناوری بلاکچین مدام در حال افزایش است و برخی از مهم‌ترین بازیگران نظام تولید و تجارت جهانی در حال ارزیابی امکان استفادۀ گسترده از این فناوری در ارتقای ساختاریافتگی و قابلیت اتکای روابط تجاری هستند. بلاکچین، درواقع، یک سیاهۀ معاملاتی غیرقابل جعل و دست‌کاری را در هر بازار فراهم می‌آورد که جزئیات تراکنش‌های مالی و عملیاتی را در خود نگهداری می‌کند؛ و به این ترتیب، هزینه‌های تعقیب نحوۀ حسن اجرای قراردادهای تجاری پیچیده را در مقیاس وسیع و با سرعت بالا به‌شدت کاهش می‌دهد.
هرچند استفادۀ کارآمد از بلاکچین، می‌تواند به ابزاری قدرتمند برای اداره یک شرکت بدل شود، اما؛ اجرای این فناوری بسیار پیچیده است. در زنجیرۀ تأمین و صنعت تولید، فناوری بلاکچین می‌تواند شفافیت را افزایش دهد و هک آن تقریباً غیرممکن است؛ از این‌رو، نیاز به سیستم‌های امنیتی طرف ثالث را از بین می‌برد.

همه این فناوری‌ها به ایجاد یک زنجیرۀ تأمین قوی و چابک کمک کرده‌اند و رهبران زنجیرۀ تأمین باید به دنبال استفاده از آن‌ها در خط مقدم کسب‌وکار خود باشند؛ زیرا  کلید شفافیت، کارایی و تولید در زنجیرۀ تأمین امروزه در قفل فناوری می‌چرخد.