رشد سریع تجارت الکترونیکی در دوران کرونا، ظرفیت ارائه خدمات پست لجستیک را تبدیل به یکی از گلوگاههای کلیدی توسعه تجارت الکترونیکی کرده است. فناوری اطلاعات چگونه به حل این بحران کمک کرده و می کند؟
همانطور که پیش از این در یادداشتهای پست نوین اشاره کردیم، تغییر الگوی رفتاری مصرفکنندگان و فعالان صنعت خردهفروشی در طول دوران کرونا، موجب رشد سریع تجارت الکترونیکی و به تبع آن افزایش تقاضا برای خدمات پست لجستیک شد. این شرایط، ظرفیت ارائه خدمات پست لجستیک را تبدیل به یکی از گلوگاههای کلیدی توسعه تجارت الکترونیکی کرد؛ اما هنوز هم میتوان گفت با توجه به زمان بسیار کوتاهی که فعالان صنعت پست لجستیک برای واکنش به این شرایط غیرقابل پیش بینی داشتند، عملکرد صنعت برای انطباق ظرفیتهای خود با شرایط و نیازهای جدید بسیار عالی بوده است.
بخش مهمی از این انطباقپذیری در مسیر افزایش ظرفیت عملیاتی صنعت پست لجستیک، ناشی از امکاناتی است که فناوریهای نوین تبادل و پردازش اطلاعات در اختیار نظام پست لجستیک قرار دادهاند. پست نوین در این یادداشت سه قسمتی به بررسی این پرسش میپردازد که فناوری اطلاعات چه نقشی در ارتقای ظرفیت پست لجستیک در ارائه خدمات به فعالان خرده فروشی الکترونیکی ایفا کرده است.
لجستیک علم، فن و هنر تحویل کالای مناسب، به مقدار مناسب، در زمان مناسب و مکان مناسب، با شرایط مناسب به تحویل گیرنده تعیین شده (هدف) است.
همانطور که در این تعریف به وضوح مشاهده میشود، اساس فن و علم لجستیک ایجاد هماهنگی میان فرایندهای دریافت، حمل و تحویل کالا به قصد تامین نیاز مشتری در زمان و مکان و شرایط تعیین شده با حداکثر کارایی است.
در دوره بحران پاندمی کرونا که صنعت پست لجستیک برای پاسخگویی به رشد تصاعدی تقاضا از سوی فعالان تجارت الکترونیکی تحت فشار است، «کارایی» در ارائه خدمات پست لجستیک از یک مزیت رقابتی تبدیل به یک ضرورت حیاتی برای ادامه حیات بنگاههای فعال در این صنعت شده است.
کارایی خدمات لجستیک (بهطور عام) و پست لجستیک (بهطور خاص) در گرو هماهنگی میان زنجیره ارزش خدمات لجستیک، ملاحظات و محدودیتهای تامینکنندگان و نیازها و اولویتهای مشتری است.
ایجاد این هماهنگی نیارمند تبادل اطلاعات میان مشتری، تامینکننده و فعالان زنجیره ارزش صنعت لجستیک و در مرحله بعدی پردازش یکپارچه این اطلاعات و تصمیمسازی و تصمیمگیری مبتنی بر این اطلاعات پردازش شده، جهت مدیریت کلیه فعالیتها در زنجیره ارزش خدمات است. از این منظر میتوان درک کرد امکانات و ظرفیتهای نوین فناوری اطلاعات چگونه موجب ارتقای هماهنگی در زنجیره ارزش خدمات لجستیک و ارتقای کارایی بنگاههای فعال در این صنعت شده است.
اینترنت و تولد مفهوم لجستیک الکترونیکی
در میان مجموعه پیشرفتهای فناوری تبادل و پردازش اطلاعات شاید کمتر ابداعی را بتوان نشان داد که به اندازه مفهوم شبکه جهانی اینترنت بر تحول اقتصاد و کسب و کار در حوزههای مختلف، از جمله پست لجستیک تاثیر گذاشته باشد.
ایده مرکزی اینترنت، ساخت شبکهای یکپارچه اما غیرمتمرکز بود که در آن تماس هر گره شبکه با سایر گرهها، به صورت همزمان، از طریق مسیرهای متعدد و متنوع، اما تنها با اتکا به یک ترمینال در هر گره شبکه امکانپذیر باشد. به بیانی سادهتر، اینترنت ایدهای برای اتصال به همه کس و همه چیز، با حداکثر کارایی، سهولت، انعطافپذیری و حداقل هزینه بود.
اگر این ایده را در کنار موضوع هماهنگی و کارایی در صنعت لجستیک قرار دهیم میتوان به سهولت درک کرد که چرا و چطور اینترنت تبدیل به زیرساخت حیاتی و کلیدی مدیریت عملیات لجستیک در دنیای امروز شده است و چرا «لجستیک الکترونیکی» آینده محتوم صنعت پست لجستیک محسوب میشود.
«لجستیک الکترونیکی» اصطلاحی برای توصیف آن دسته از نظامهای مدیریت لجستیک است که مجموعه فعالیتهای زنجیره ارزش صنعت را از مرحله قبول مرسوله تا تحویل آن، از طریق ایجاد امکان تبادل اطلاعات و هماهنگی میان ذینفعان و فعالان، بر بستر اینترنت مدیریت میکند.
در طول دوره پاندمی کرونا، لجستیک الکترونیکی محور اصلی رشد و توسعه ظرفیتهای صنعت پست لجستیک برای پاسخگویی به نیازهای تجارت الکترونیکی بود و به نظر میرسد روند حاکمیت لجستیک الکترونیکی بر فضای صنعت پست لجستیک، پس از بحران کرونا نیز یکی از مهمترین نیروهای راهبردی شکلدهنده فضای کسب و کار در این صنعت باشد.
لجستیک الکترونیک و تحول دیجیتال در صنعت پست لجستیک
مهمترین آموزه در مورد تحول دیجیتال شاید این نکته باشد که بروز تحول دیجیتال در یک صنعت به معنای انجام کارها با همان روشها و الگوهای قدیمی اما با استفاده از ابزارهای مدرن دیجیتال نیست. زمانی میتوان از بروز تحول دیجیتال در یک صنعت یا بنگاه سخن گفت که امکانات نوین جمعآوری، ذخیرهسازی، تبادل و پردازش اطلاعات منجر به ایجاد تغییر در روش انجام کارها در آن صنعت یا کسب و کار شده باشد.
این نکته در مورد صنعت پست لجستیک نیز مانند هر فعالیت دیگری صادق است. لجستیک دیجیتال، به معنای استفاده از ابزارهای دیجیتالی در محیط و عملیات سنتی لجستیک نیست. لجستیک دیجیتال با استفاده از امکانات نوین فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی به باز تعریف معماری زنجیره ارزش و شبکه ذینفعان صنعت پست لجستیک میپردازد تا امکان جهش در ظرفیت عملیاتی، دقت، انعطافپذیری و قابلیت اتکا شبکه بدون افزایش چشمگیر زیرساخت فیزیکی آن را فراهم نماید.
در قسمتهای بعدی این یادداشت به بررسی تئوری و نمونههای عملی از تحول دیجیتال صنعت پست لجستیک در دوران بحران پاندمی کرونا میپردازیم.