سر و کله ربات ها در گام آخر تحویل مرسولات پستی پیدا شده است. به نظر می رسد که در آینده نزدیک، تجهیزات رباتیک، چه به صورت پهپادها و چه به صورت خودروهای بدون سرنشین، نقش مهمی در آخرین گام تحویل مرسولات پستی ایفا می کنند.

گام آخر تحویل، در معنای سنتی آن، به مسیری اطلاق می‌شود که مرسوله پستی، از آخرین هاب یا مرکز خدماتی سیستم حمل و نقل مرسولات، تا مقصد نهایی می‌پیماید. نباید از نظر دور داشت که گام آخر تحویل، بخش قابل توجهی از هزینه‌های عملیاتی سیستم حمل و نقل مرسولات را شامل می شود.

بازاری که نمی‌توان نادیده گرفت
با توسعه خدمات تحویل رایگان در تجارت الکترونیکی و افزایش سریع تعداد سفارش‌های در این بازار، دستیابی به راه حلی در گام آخر تحویل که از طریق برترین فناوری‌های روز، منجر به افزایش کارایی آن شود؛ فرصتی ارزشمند است که هیچ یک از فعالان صنعت پست و لجستیک، قادر به نادیده گرفتن آن نخواهد بود.
از منظر فناوری، توسعه تجهیزات رباتیک برای انجام عملیات گام آخر تحویل، نتیجه طبیعی توسعه برخی زیرساخت‌ها و ارتقای بعضی فناوری‌ها به شمار می‌رود که لزوما، برای بکارگیری در این حوزه، ساخته و پرداخته نشدند.
افزایش دسترسی به اینترنت، بهبود فناوری پیشران‌ها و منابع تغذیه الکتریکی، توسعه فناوری‌های مورد نیاز برای ایجاد قابلیت واکنش بلادرنگ در سیستم‌های اتوماتیک، افزایش ضریب نفوذ موبایل‌های هوشمند و دسترسی به اپلیکیشن‌های موبایل که تعامل انسان و ماشین را ساده، ارزان و فراگیر می‌سازد، نمونه‌هایی از پیشرفت‌های فناورانه هستند که استفاده از ربات‌ها در عملیات گام آخر تحویل مرسولات پستی را ممکن و اقتصادی می‌کنند.


تک کرانچ به تازگی، گزارشی منتشر کرده است که بر اساس آن، استارت آپ‌هایی همچون ماربل و دیسپچ رباتیکز، در حال بررسی امکان استفاده از ربات‌های اندرویدی برای ارائه خدمات آخرین گام تحویل هستند. شاید به نظر برسد که این فناوری‌ها هنوز برای استفاده عملیاتی آماده نیستند، اما، به گزارش سی.بی.اینسایت، این دو استارت آپ (یعنی دیسپچ و ماربل) موفق شده‌اند برای توسعه محصول در این حوزه، از طریق جمع‌سپاری، بیش از 47 میلیون دلار، سرمایه جذب نمایند.
این دستاورد، نشان دهنده میزان بالای تقاضای فعالان بازار برای چنین محصولاتی و خوش‌بینی نسبت به آینده این مسیر است. همچنین شرکت‌های فعال در زمینه برخی فناوری‌های مرتبط و هم خانواده با آن، همچون خودروهای هوشمند و کامیون‌های بدون راننده، توانسته‌اند بازیگران عمده‌ای را به بازار معرفی کنند که ارزش سهام برخی از آن‌ها، به بیش یک میلیارد دلار می‌رسد!
در مورد اتومبیل‌های بدون راننده هم، ممکن است این تصور وجود داشته باشد که این محصولات به‌رغم عملکرد آزمایشی موفق، هنوز آماده عرضه به بازار در مقیاس وسیع نیستند، اما واقعیت این است که تکنولوژی‌های مورد استفاده در خودروهای بدون راننده، امروز نه فقط در صنعت خودروسازی حضور دارند، بلکه در بسیاری از موارد، تبدیل به ملزومات ضروری خودروهای نسل جدید نیز شده‌اند.
سیستم‌های نگهداری اتومبیل میان خط‌کشی‌های مسیر، سیستم‌های اتوماتیک کنترل لغزش، سیستم‌های ترمز اتوماتیک و  موارد متعدد دیگری از این دست، امکانات استانداردی هستند که مشتریان از نسل جدید خودروها انتظار دارند.
این فناوری‌ها و امکانات، دقیقا سنگ بنای حضور فناوری رباتیک در بازار ارائه خدمات آخرین گام تحویل نیز هستند. قدرت تخیل زیادی لازم نیست تا درک کنیم که این بازار در سال‌های پیش رو، چگونه با انفجار تحولات فناوری مواجه خواهد شد.

پیش بینی‌ها چه می‌گوید؟
مارکتز اند مارکتز، با ارائه گزارشی در مورد این بازار، پیش بینی کرده است که خدمات اتوماتیک گام آخر تحویل، از سال 2019 تا سال 2030، در بخش‌های مختلف (شامل پهپادها، ون‌های خودران و ربات‌های زمینی خدمات تحویل)، رشد سالانه 20.3 درصدی را تجربه خواهد کرد و ارزش بازار آن، از حدود 12 میلیارد دلار در سال 2019 به 91.5 میلیارد دلار در پایان سال 2030 بالغ می‌شود.
بر اساس گزارش مارکتز اند مارکتز، رشد این بخش ناشی از دو عامل اساسی، یعنی افزایش تقاضا برای خدمات اتوماتیک در آخرین گام تحویل و همچنین کاهش قیمت و دسترس‌پذیرتر شدن فناوری‌های این حوزه است.
از منظر توزیع جغرافیایی بازار، این خدمات، در بازه زمانی پیش بینی شده، بیشترین رشد را در آمریکای شمالی تجربه خواهد کرد.
این گزارش همچنین پیش بینی می‌کند که در همین بازه زمانی، بیشتر این رشد، در بخش تحویل اتوماتیک به‌وسیله پهپادها اتفاق خواهد افتاد. در میان بخش‌های مختلف بازار نیز، تقاضای حمل بسته‌های بین 5 تا 10 کیلوگرم که شامل بسته‌های پستی نسبتا سنگین، خریدهای روزمره و انتقال اقلام و تجهیزات پزشکی هستند؛ رشد بیشتری نسبت به حمل بسته‌های زیر پنج کیلوگرم و بالای ده کیلوگرم را تجربه خواهد کرد. همچنین از نظر شعاع عملیاتی، این گزارش پیش بینی می‌کند که چه در بخش پهپادها و چه در بخش ربات‌های زمینی تحویل خودکار، رشد تقاضا برای دریافت خدمات در  مقیاس بالای 20 کیلومتر، بیشتر از تقاضا برای خدمات در مسافت‌های کمتر از آن خواهد بود.

باز هم موانع!
به رغم همه خوشبینی‌هایی که در این زمینه وجود دارد، موانع و مشکلات متعددی برای شکل دادن و گسترش بازار این خدمات، بویژه در کشورهای کمتر توسعه نیافته، وجود دارد.
اولین موضوع، کیفیت مقررات گذاری است. حضور روزمره پهپادها و ربات‌های تحویل خودکار زمینی در محل زندگی ما، نگرانی‌هایی از بابت ایمنی، امنیت و کیفیت زندگی در پی دارد. هم اکنون، در استرالیا که استفاده از پهپاد برای ارائه خدمات تحویل اتوماتیک، گسترش بسیاری داشته، شکایت‌های زیادی در باره آلودگی صوتی و همچنین نگرانی درباره نقض حریم خصوصی، از سوی شهروندان مشاهده شده است.
در آمریکای شمالی علاوه بر این موارد، حضور ربات‌های تحویل خودکار زمینی در پیاده روها، نگرانی‌هایی به همراه داشته است. در این شرایط، طبیعی است که مقررات گذار این موضوع را با دقت و حساسیت و حتی بدبینی مورد بررسی قرار دهد و این رویکرد، موجب کند شدن روند استفاده از این فناوری در صنعت پست شود.
نکته دوم، کمبود دسترسی به زیرساخت‌ها است. دسترسی به پهنای باند کافی بر روی شبکه‌های موبایل برای ارتباط این ربات‌ها با مرکز، سیستم‌های تعمیرات و نگهداری اقتصادی و مطمئن، سرمایه‌گذاری اولیه برای خرید تجهیزات و زیرساخت‌های فنی و عملیاتی و در نهایت تربیت نیروی انسانی مورد نیاز، از جمله مواردی است که ورود شرکت‌های کوچک و متوسط را به این عرصه با کندی و دشواری مواجه می‌کند.

ربات‌ها  و بازار پست لجستیک ایران؟!
در مورد بازار ایران، هر چند که در حال حاضر، کاربرد این فناوری بسیار دور از دسترس به نظر می‌رسد؛ اما، با توجه به کاهش شتابان هزینه فناوری از یک‌سو و مشکلات و ناکارآمدی‌های بازار کار از سوی دیگر، باید انتظار داشت اکوسیستم پستی کشور، ولو با تاخیری چند ساله، به این جریان و مسیر بپیوندد.
اپراتورهای خصوصی پست، بویژه اپراتور خصوصی اول پست، با توجه مدل کسب و کار شبکه‌ای، می‌توانند در ورود این فناوری به اکوسیستم پستی کشور و بهره‌مندی فعالان پستی کوچک و متوسط از آن، نقش قابل توجهی ایفا کنند.
تجمیع نیروها و منابع بازیگران برای سرمایه‌گذاری مشترک در زیرساخت‌های فنی و عملیاتی مورد نیاز این تکنولوژی و مدیریت دموکراتیک، منصفانه و مولد این زیرساخت‌ها بوسیله اپراتور، می‌تواند تسهیل‌کننده ورود فعالان پستی کوچک و متوسط، به این عرصه باشد.
از سوی دیگر، اپراتور به عنوان نماینده بخش خصوصی، می‌تواند نیازها و ملاحظات بخش خصوصی را در حوزه مقررات‌گذاری و کنترل این فناوری، به نهادهای حاکمیتی ذیربط منتقل نماید. همزمان می‌تواند نظر به پیامدهای خارجی  (Externality)مثبت استفاده از این فناوری‌ها برای اقتصاد کشور،از طریق ایجاد یک شبکه از ذینفعان موثر، علاوه بر تسریع و تسهیل در روند مقررات گذاری، حتی فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاری عمومی- خصوصی در این بخش، تعریف و طراحی نماید.
در حالی که صنعت پست در جهان، برای سازگار شدن با تحولات بازار، تقاضای مشتریان و رسیدن به سطح مطلوبی از بهره‌وری، حرکتی شتابان را برای توسعه فناوری‌های نوین و تجاری‌سازی آن‌ها آغاز کرده است، همکاری فعالان پستی، زنجیره تامین پست و سایر اجزای شبکه ذینفعان، در قالب یک اکوسیستم منسجم و براساس مدیریت هوشمند و مشارکتی، تنها راه حفظ رقابت‌پذیری صنعت پست ایران، در تراز استانداردهای جهانی است.